O kształceniu i egzaminowaniu kandydatów na kierowców w Wielkiej Brytanii podczas VI Forum Bezpieczeństwa Transportu opowiadał ekspert Driving Standards Agency (DSA) Ministerstwa Transportu Wielkiej Brytanii Adam Czarnowski (na zdj.)
W swojej prezentacji Adam Czarnowski przedstawił ogólne zasady kształcenia i egzaminowania kandydatów na kierowców oraz zasady szkolenia instruktorów i egzaminatorów w Wielkiej Brytanii.
Uzyskiwanie uprawnień do kierowania pojazdami
W Anglii system szkolenia kandydatów na kierowców jest inaczej zorganizowany niż w Polsce. Przede wszystkim nie ma ośrodków szkolenia kierowców z salami 10 wykładowymi, a szkolenie teoretyczne i praktyczne nie jest obowiązkowe, choć wiele szkół nauki jazdy prowadzi takie zajęcia. Wiedze teoretyczna można zdobyć we własnym zakresie. Istnieją dwa podstawowe sposoby nauki praktycznych umiejętności prowadzenia pojazdu. Po pierwsze kandydat na kierowcę może wynająć zawodowego instruktora nauki. Wykaz zawodowych instruktorów jazdy publikowany jest na stronach internetowych Ministerstwa Transportu, Driving Standards Agency (DSA) lub Driving Instructors Association (DIA). Przy wyborze instruktora duże znaczenie maja zwykle rekomendacje osób z najbliższego otoczenia kandydata na kierowcę. Zawodowi instruktorzy jazdy realizują pełny program nauczania zalecanych przez DSA. Szkolenie obejmuje m.in. zagadnienia związane z postrzeganiem niebezpieczeństw (hazard perception) oraz z ekonomiczna i bezpieczna jazdę (eco-safe driving). Kandydat na kierowcę może także zdobywać odpowiednia praktykę jeżdżąc z tzw. osoba towarzyszącą (wymagania: 21 lat, prawo jazdy od co najmniej 3 lat). To rozwiązanie cieszy się w Wielkiej Brytanii dużym zainteresowaniem, jest tańsze niż wynajęcie zawodowego instruktora, a kandydaci na kierowców przejeżdżają więcej kilometrów niż podczas profesjonalnego szkolenia. Jazda z osoba towarzysza ma jednak także swoje słabe strony. Jak wykazały badania BSM (jednej z najbardziej znanych szkół nauki jazdy w Wielkiej Brytanii) nieprofesjonalni instruktorzy są mniej cierpliwi i często w trakcie nauki mogą przekazywać nieprawidłowe wzory zachowania się w ruchu drogowym. Wyeliminowanie tych złych nawyków wymaga potem zajęć z zawodowymi instruktorami.
Pierwszym krokiem w drodze do uzyskaniu prawa jazdy w Wielkiej Brytanii jest wypełnienie odpowiedniego wniosku o wydanie tzw. tymczasowego prawa jazdy, które umożliwia rozpoczęcie szkolenia, jazdy pojazdem w ruchu drogowym oraz przystąpienie do egzaminu. Minimalny wiek kandydata ubiegającego się o prawo jazdy wynosi 15 lat i 9 miesięcy, natomiast szkolenie można rozpocząć w wieku 16 lat na motorower lub lekki quad oraz 17 lat na samochód osobowy. Liczba godzin jazdy jest uzależniona od cech indywidualnych kandydata. DSA zaleca dwa razy tyle godzin jazdy, ile lat ma kandydat. Średnio jest to około 50h plus praktyka z osoba towarzysząca.
Egzamin na prawo jazdy składa się z części teoretycznej, w której oprócz sprawdzenia znajomości przepisów ruchu drogowego, ważnym elementem jest postrzeganie niebezpieczeństw oraz części praktycznej, która zawiera sprawdzenie wzroku kandydata na kierowcę, kilku pytań z obsługi samochodu oraz 40 minutowa jazdę w ruchu drogowym. Po zdanym egzaminie kierowca otrzymuje zaświadczenie, które uprawnia go do prowadzenia pojazdu w ruchu drogowym. W ostatnich latach w Wielkiej Brytanii wprowadzono także specjalny sześciogodzinny program szkolenia pn. Pass Plus przeznaczony głównie dla poczatkujących kierowców, którzy posiadają prawo jazdy od roku (kiedy ryzyko udziału w wypadku drogowym jest najwyższe). Nie ma jednak żadnych przeszkód, aby w programie brali także udział bardziej doświadczeni kierowcy. Celem szkolenia jest doskonalenie umiejętności prowadzenia pojazdu i kształtowanie bezpiecznych zachowań w ruchu drogowym. Program Pass Plus składa się z 6 modułów: z jazdy w mieście, w różnych warunkach atmosferycznych, po drogach wiejskich, nocą, po drogach dwupasmowych i autostradach. Na koniec kursu nie ma egzaminu, osoba uczestnicząca w kursie musi jednak pozytywnie zaliczyć każdy z ww. modułów, aby otrzymać certyfikat ukończenia Programu Pass Plus. Oprócz oczywistych korzyści wynikających ze zdobycia wiedzy i doświadczenia, uczestnik kursu Pass Plus uzyskuje również zniżkę ubezpieczeniową.
Uzyskiwanie uprawnień instruktora nauki jazdy
Instruktorem w Wielkiej Brytanii może zostać osoba, która ukończyła 21 lat, posiada prawo jazdy przez okres co najmniej 3 lat i nie była karana za wykroczenia i przestępstwa drogowe. Egzamin instruktorski składa sie z 3 części:
- z części teoretycznej (1 godz. 45 minut) obejmującej test ze znajomości przepisów ruchu drogowego oraz sprawdzian umiejętności spostrzegania zagrożeń w ruchu drogowym (hazard perception). Kandydat na instruktora musi zdać obie części;
- z części praktycznej (1 godz.), w trakcie której sprawdzany jest wzrok kandydata na instruktora, jego umiejętności prowadzenia pojazdu w różnych sytuacjach drogowych (po mieście, poza miastem, po drogach szybkiego ruchu (do 70 mph/112 km/h) oraz wiedza na temat zasad bezpiecznej jazdy;
- z części praktycznej (1,5 godziny), podczas której sprawdzane są umiejętności prowadzenia zajęć i przekazywania wiedzy. Kandydat na instruktora uczestniczy w trzech 30-minutowych zadaniach praktycznych, podczas których musi przekazać odpowiednia wiedze i wykazać się właściwym podejściem do: poczatkującego kandydata na kierowcę, do kandydata, który znajduje się w połowie szkolenia oraz do kandydata, który podczas jazd pojazdem popełnia błędy. W wszystkich wypadkach role kandydata na kierowcę odgrywa egzaminator.
Po zdaniu egzaminu kandydat otrzymuje legitymacje instruktora nauki jazdy. Po roku kwalifikacje instruktora podlegają kolejnej ocenie i po jej zakończeniu instruktorzy otrzymują odpowiednie kategorie. Kategoria 6 oznacza, że dany instruktor zaliczył ostatni egzamin bez zastrzeżeń i że ponownie będzie kontrolowany dopiero po 4 latach, kategoria 5 – po 3 latach, a kategoria 4 – po dwóch latach. Dodatkowo instruktorzy z najwyższa kategoria uprawnieni są do szkolenia służb mundurowych (policji, straży pożarnej). Instruktor, który na egzaminie otrzymał kategorie 1-3 zobowiązany jest do odbycia dodatkowego szkolenia pod nadzorem osoby opiekującej się danym terenem (area supervisor). Szkolenie kończy się egzaminem. W przypadku dwukrotnego nie zdania ww. egzaminu instruktor jest skreślany z rejestru zawodowych instruktorów.
Jeżeli chodzi o egzaminatorów, to kandydat ubiegający się o takie zatrudnienie musi posiadać prawo jazdy od co najmniej 4 lat, mieszkać na stałe w Wielkiej Brytanii i nie mieć na swoim koncie punktów karnych. Kandydaci na egzaminatorów kierowani są na czterotygodniowe stacjonarne szkolenie do ośrodka w miejscowości Cardington (jedyny tego typu ośrodek w Wielkiej Brytanii). Szkolenie i egzaminy są bardzo trudne i tylko co piata osoba kończy egzamin z wynikiem pozytywnym. Przez pierwszy rok pracy egzaminator jest nadzorowany przez swojego przełożonego, dopiero w drugim roku pracy staje sie samodzielnym egzaminatorem. Egzaminatorzy w Wielkiej Brytanii maja obowiązek brania udziału w okresowych szkoleniach.